Başka Türlü Adlandırılmayan Dissosiatif Bozukluk
Dissosiatif Bozukluklar
Başka Türlü Adlandırılmayan Dissosiatif Bozukluk
Kişinin kendisi veya bedeninden sürekli ve yineleyici ayrılma hissini yaşamasıdır. Rüyada olma, kendini dışarıdan seyrediyormuş hissi gibi. Kişi, kendi ve bedeni hakkında gerçek dışılık duygusu içindedir. Bunun yanında gerçeği değerlendirme yetisi bozulmamıştır. Bu duygular benliğe yabancıdır. Zaman ve uzay algısında bozulmalar, kol ve bacakların olduğundan çok uzun ya da kısa görünmesi, derealizasyon (dış dünya hakkında tuhaflık hissi) yaygındır. Hastalar kendilerini robot gibi hissedebilirler. Baş dönmesi, depresif belirtiler, obsesyon, anksiyete ve bedensel zihin uğraşları sık görülür. Hastalığın kendisi nadir olmakla birlikte aralıklarla gelen depersonalizasyon dönemleri sık görülür. 40 yaşın üzerinde başlaması nadirdir. Kadınlarda daha sık olabilir. Şiddetli stres, anksiyete, depresyon, rahatsızlığa yatkınlık sağlar. Genellikle ani ortaya çıkar; kronik olmaya eğilim gösterir.
A. İki ya da daha fazla birbirinden ayrı kimliğin ya da kişilik durumunun varlığı (her birinin kendi içinde oldukça süreklilik gösteren çevre ve benlik algısı, ilişki kurma ve düşünce biçimi vardır).
B. Bu kimliklerden ya da kişilik durumlarından en az ikisi kişinin davranışlarını zaman zaman denetim altında tutar.
C. Önemli kişisel bilgileri sıradan bir unutkanlılıkla açıklanamayacak bir biçimde anımsayamama.
D. Bu bozukluk bir maddenin (örn. Alkol Entoksikasyonu sırasında görülen “blackout”lar ya da kaotik davranış) ya da genel tıbbi bir durumun (örn. kompleks parsiyel katılmalar) doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir. Not: Çocuklardaki semptomlar hayali oyun arkadaşlarına ya da başka tür bir oyun fantazisine bağlanamaz.
Klasik Sınıflandırmada Multipl Personality olarak literatürde isimlendirilen bu hastalık, toplumda oldukça ender rastlanır. Çok az karşılaşılmasına rağmen, genel kamuoyu tarafından ilgi ile izlenen ve takip edilen bir konudur. Konu ile ilgili yazılmış roman, hikaye ve senaryoların yanında filme konu olmuş çok ilginç vakalar vardır. “The Three Faces of Eva” isimli meşhur kitap, bunlardan en çok tanınanıdır.
Çok şahsiyetlilik, bir bedende veya zihinde muhtelif karakter yapısındaki kişiliklerin barındırılması olayıdır. Hasta belirli bir süre bir kimlikle yaşarken, birdenbire farklı bir kişilik ve
89
kimliğe bürünür. Kişilik yapıları arasında oldukça önemli farklılıklar vardır. Bu kişilik yarılması, farklılaşması şizofreni ile karıştırılmamalıdır. Şizofreni tamamen farklıdır. Şizofreni psikotik bir hastalık olup, zihinsel yarılma ve bölünme ile seyrederken, “Multipl Personality” nevrotik bir rahatsızlıktır.
Multipl Personality’in hipnotik yöntemle tedavisi konusunda ilk ciddi yayını 1968’de Newton yapmıştı. Yukarıda bahsettiğimiz kitaptaki “Eve” olayında da hipnotik yöntem kullanılmış ve hasta Thigpen ve Cleckley tarafından tedavi edilmiştir.
Tüm bu bilinen ve olumlu sonuç alınan vakalara rağmen Grunewald (1971), Multipl Personality’in hipnotik yöntemle tedavisinin doğru olmadığını ileri sürmüş, hatta böyle vakalarda uygulanmasının kontrendike olduğunu iddia etmişti. Dengede duran ego ve bilinç ilişkilerinin, hipnotik trans esnasında bozulabileceğini ve hastanın çok kötü duruma düşebileceği söylemiştir.
Hasta ilişkilerini çok zor devam ettirebilmektedir. Bilinçaltındaki farklı kişilikler ile ani olarak karşılaşması onda şok duygusu yaratabilmektedir.
A. Başlıca bozukluk, geçmişini unutup, birden, beklenmedik bir biçimde evinden ya da alışageldiği işyerinden ayrılıp gitmedir.
B. Kişisel kimlik komfüzyonu ya da yeni bir kimliğe bürünme (kısmen ya da tamamen).
86
C. Bu bozukluk sadece Dissosiatif Kimlik Bozukluğu sırasında ortaya çıkmamaktadır ve bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun (örn. temporal lob epilepsisi) doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
D. Bu semptomlar klinik açıdan belirgin bir strese ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlersellik alanlarında bozulmaya neden olur.
A. Başlıca bozukluk, genellikle travmatik olan ya da stres doğuran önemli kişisel bilgileri sıradan bir unutkanlıkla açıklanamayacak bir biçimde anımsayamama epizod ya da epizodlarının olmasıdır.
B. Bu bozukluk sadece Dissosiatif Kimlik Bozukluğu, Dissosiatif Füg, Posttravmatik Stres Bozukluğu, Akut Stres Bozukluğu ya da Somatizasyon Bozukluğu sırasında ortaya çıkmamaktadır ve bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun (örn. Kafa Travmasına Bağlı Amnestik Bozukluk) doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
C. Bu semptomlar klinik açıdan belirgin bir strese ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da işlevselliğin önemli diğer alanlarında bozulmaya neden olur.
Dissosiatif Bozukluklar