Kişilik Bozuklukları

Bu bölüm, özgül 10 Kişilik Bozukluğunun her birine uygulanabilecek, kişilik bozukluğunun genel bir tanımı ile başlamaktadır. Bütün Kişilik Bozuklukları Eksen II ‘ de kodlanır.
Bir Kişilik Bozukluğu için genel tanı ölçütleri
124
A. Kişinin içinde yaşadığı kültürün beklentilerinden belirgin olarak sapan, sürekli davranış ve iç yaşantı örüntüsü. Bu örüntü aşağıdaki alanlardan ikisinde (ya da daha fazlasında) kendini belli eder:
(1) biliş (kognisyon) (yani, kendini, başka insanları ve olayları algılama yolları)
(2) duygulanım ( affektivite) yani, duygusal tepkilerin görülme aralığı, yoğunluğu, değişkenliği ve uygunluğu)
(3) kişilerarası işlevselik
(4) dörtlü kontrolu
B. Bu sürekli örüntü esneklik göstermez ve çok çeşitli kişisel ve toplumsal durumları kapsar.
(C) Bu sürekli örüntü, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya yol açar.
(D) Bu örüntü değişmez, uzun bir süredir vardır ve başlangıcı en azından ergenlik ya da genç erişkinlik dönemine uzanır.
E. Bu sürekli örüntü başka bir mental bozukluğun bir görünümü ya da sonucu olarak açıklanamaz.
F. Bu sürekli örüntü bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir ilaç yada tedavi için kullunılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun (örn. kafa travması) doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.

3 Ocak 2011 Comments (0)

Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu

Aşağıdakilerden dördünün (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, esneklik, açıklık ve verimlilik
131
pahasına düzenlilik, mükemmeliyetçilik, zihinsel ve kişilerarasındakontrol koyma üzerine aşırı kafa yormanın olduğu sürekli bir örüntü:
(1) yapılan etkinliğin asıl amacını unutturacak derecede ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralama, organize etme ya da program yapma ile uğraşıp durur
(2) işin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmeliyetçilik gösterir (örn. kendisine özgü aşırı katı ölçüler karşılanmadığı için bir tasarıyı tamamlayamaz)
(3) boş zamanlarını değerlendirme etkinliklerinden ve arkadaşlıklarından yoksun kalacak derecede kendisini işe ya da üretkenliğe adar (ekonomik gereksinmeleri ile açıklanamaz)
(4) ahlâk, doğruluk ya da değerler gibi konularda vicdanının sesini aşırı dinler ve esneklik göstermez (kültürel ya da dinsel özdeşim ile açıklanamaz)
(5) özel bir değeri olmasa bile eskimiş ya da değersiz şeyleri elden çıkartamaz
(6) başkaları, tam olarak kendisinin yaptığı gibi yapmayı kabul etmedikçe görev dağılımı yapmak ya da başkalarıyla birlikte çalışmak istemez
(7) para harcama konusunda hem kendisine, hem de başkalarına karşı cimri davranır; para, gelecekte ortaya çıkabilecek felâketler için biriktirilmesi gereken bir şey olarak görülür.
(8) katı ve inatçıdır

30 Aralık 2010 Comments (0)

Bağımlı Kişilik Bozukluğu

Aşağıdakilerden beşinin (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde kendisine bakılma gereksinmesinin aşırı olması:
(1) başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almazsa gündelik kararlarını vermekte güçlük çeker
(2) yaşamının çoğu önemli alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinir
(3) desteğini yitireceği ya da kabul görmeyeceği korkusuyla başkalarıyla aynı görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çeker. Not: Karşılıkta bulunmaya ilişkin gerçek korkuları buraya sokmayınız.
(4) tasarıları başlatma ya da kendi başına iş yapma zorluğu vardır (böyle bir isteğinin ya da yapacak gücünün olmamasından çok doğru yapıp yapmadığına ya da yeteneklerine ilişkin kendine güveninin yokluğundan ötürü)
(5) başkalarının baım ve desteğini sağlamak için hoş olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar aşırıya gider
(6) kendisine bakamayacağına ilişkin aşırı korku nedeniyle tek başına kaldığında kendisini rahatsız ya da çaresiz hisseder
(7) yakın bir ilişkisi sonlandığında bir takım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girer
(8) kendi kendine bakma durumunda bırakılacağı korkuları üzerine gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yorar

30 Aralık 2010 Comments (0)

Çekingen Kişilik Bozukluğu

Aşağıdakilerden dördünün (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, gneç erişkinlik dömenide başlayan ve değişik koşullar altındaortaya çıkan, toplumsal ketlemenin, yetersizlik duygularının ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılığın olduğu sürekli bir örüntü:
(1) eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla çok fazla kişilerarası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden kaçınır
(2) sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemez
(3) mahcup düşeceği ya da alay konusu olacağı korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterir
(4) toplumsal durumlarda eleştirileceği ya da dışlanacağı üzerine kafa yorar
130
(5) yetersizlik duyguları yüzünden yeni kişilerle aynı ortamda bulunğu durumlarda ketlenir
(6) kendisini toplumsal yönden beceriksiz, kişisel olarak albenisi olmayan biri olarak ya da başkalarından aşağı görür.
(7) mahcup düşebileceğinden ötürü kişisel girişimlerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istemez

30 Aralık 2010 Comments (0)

Narsisistik Kişilik Bozukluğu

Aşağıdakilerden beşinin (ya da daha fazlasının) olması ile belirli genç erişkinlik dömenide başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, üstünlük duygusu (düşlemlerde ya da davranışlarda) beğenilme gereksinmesi ve empati yapamamanın olduğu sürekli bir örüntü:
(1) kendisinin çok önemli olduğu duygusunu taşır (örn. başarılarını ve yeteneklerini abartır, yeterli bir başarı göstermeksizin üstün biri olarak bilinmeyi bekler)
(2) sınırsız başarı, güç, zekâ, güzellik ya da kusursuz sevgi düşlemleri üzerine kafa yorar
(3) “özel” ve eşi bulunmaz biri olduğuna ve ancak başka özel ya da toplumsal durumu üstün kişilerin (ya da kurumların) kendisini anlayabileceğine a da ancak onlarla arkadaşlık etmesi gerektiğine inanır
(4) çok beğenilmek ister
(5) hak kazandığı duygusu vardır: Kendisinin özellikle kayırılacak olduğu bir tedavi biçiminin uygulanacağı beklentileri ya da bu beklentilerine göre uyum gösterme
(6) kişilerarası ilişkileri kendi çıkarı için kullanır: Kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf yanlarını kullanır
(7) empati yapamaz: Başkalarının duygularını ve gereksinimlerini tanıyıp tanımlama konusunda isteksizdir
(8) çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanır
(9) küstah, kendini beğenmiş davranış ya da tutumlar sergiler

30 Aralık 2010 Comments (0)

Histrionik Kişilik Bozukluğu

Aşağıdakilerden beşinin (ya da daha fazlasının) olması ile belirli genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı gösteren sürekli bir örüntü:
(1) ilgi odağı olmadığı durumlarda rahatsız olur
(2) başkalarıyla olan etkilemişi çoğu zaman uygunsuz bir biçimde cinsel yönden ayartıcı ya da baştan çıkartıcı davranışlarla belirlidir
(3) hızlı değişen ve yüzeysel kalan duygular sergiler
(4) ilgiyi üzerine çekmek için sürekli olarak fizik görünümünü kullanır
(5) aşırı bir düzeyde başkalarını etkilemeye yönelik ve ayrıntıdan yoksun bir konuşma biçimi vardır
(6) gösteriş yapar, yanmacık davranır ve duygularını aşırı bir abartma ile gösterir
(7) telkine yatkındır, yani başkalarından ya da olaylardan kolay etkilenir
(8) ilişkilerin, olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünür

30 Aralık 2010 Comments (0)

Borderline Kişilik Bozukluğu

Aşağıdakilerden beşinin (ya da daha fazlasının) olması ile belirliş, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, kişilerarası ilişkilerde, benlik algısında ve duyğulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüselliğin oludğu sürekli bir örüntü:
(1) gerçek ya da hayali bir terkedilmeden kaçınmak için çılgınca çabalar gösterme. Not: 5’inci Tanı Ölçütünün kapsamına giren intihar ya da kendine kıyım davranışını buraya sokmayınız.
(2) gözünde aşırı büyütme (göklere çıkarma) ve yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelen, gergin ve tutarsız kişilerarası ilişkilerin olması
128
(3) kimlik karmaşası: Belirgin olarak ve sürekli bir biçimde tutarsız benlik algısı ya da kendilik duyumu
(4) kendine zarar verme olasılığı yüksek en az iki alanda dürtüsellik (örn. para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, pervasızca araba kullanma, tıkınırcasına yemek yeme) Not: 5’inci Tanı Ölçütünün kapsamına giren intihar ya da kendine kıyım davranışını buraya sokmayınız
(5) yineleyen intiharla ilgili davranışlar, girişimler, göz korkutmalar ya da kendine kıyım davranışı
(6) duygu durumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı affektif instabilite (örn. yoğun epizodik disfori, irritabilite ya da genellikle birkaç saat süren, nadiren birkaç günden daha uzun süren anksiyete)
(7) kendini sürekli boşlukta hissetme
(8) uygunsuz, yoğun öfke ya da öfkesini kontrol altında tutumama (örn. sık sık hiddetlenme, geçmek bilmeyen öfke, sık sık kavgalara karışma)
(9) stresle ilişkili gelip geçici paranoid düşünce ya da ağır dissosiatif semptomlar

30 Aralık 2010 Comments (0)

Antisosyal Kişilik Bozukluğu

A. Aşağıdakilerden üçünün(ya da daha fazlasının) olması ile belirli , 15 yaşından beri süregelen , başkalarının haklarını saymama ve başkalarının haklarına saldırma (tecavüz etme) örüntüsü:
(1) tutuklanması için zemin hazırlayan eylemlerde tekrar tekrar bulunmakla belirli , yasalara uygun toplumsal davranış biçimine ayak uyduramama
(2) sürekli yalan söyleme , takma isimler kullanma ya da kişisel çıkarı, zevki için başkalarını atlatma ile belirli dürüst olmayan tutum
(3) dürtüsellik (impulsivite) ya da gelecek için tasarılar yapmama
(4) yineleyen kavga dövüşler ya da saldırılarla belirli olmak üzere sinirlilik ve saldırganlık
(5) kendisinin ya da başkalarının güvenliği konusunda umursamazlık
(6) bir işi sürekli götürememe ya da mali yükümlülükleri tekrar tekrar yerine getirmeme ile belirli olmak üzere sürekli bir sorumsuzluk
(7) başkasına zarar vermiş, tkötü davranmış ya da başkasından bir şey çalmış olmasınakarşı ilgisiz olma ya da yaptıklarına kendince mantıklı açıklamalar getirme ile belirli olmak üzere vicdan azabı çekmeme
B. Kişi en az 18 yaşındadır.
C. 15 yaşından önce başlayan davranım bozukluğunun (bak. s.57) kanıtları vardır.
D. Antisosyal davranış sadece Şizofreni ya da bir Manik Epizodun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır.

30 Aralık 2010 Comments (0)

Şizotipal Kişilik Bozukluğu

A. Aşağıdakilerden beşinin (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, bilişsel ya da algısal çarpıklıkların ve alışılagelmişin dışında daavranışların yanı sıra yakın ilişkilere girebilme becerisinde azalma ile kendini gösteren, toplumsal kişilerarası yetersizliklerin olduğu sürekli bir örüntü:
(1) referans fikirleri (referans hezeyanlarını kapsamaz)
(2) davranışları etkileyen ve kültürel değerlerle uyumlu olmayan acayip inanışlar ya da büyüsel düşünce (örn. batıl inanç, “gaipten haberverme” ye inanma, telepati ya da “altıncı his” ; çocuklarda ve ergenlerde saçma sapan düşlemler ya da bunlar üzerine düşünüp durmalar)
(3) olağan dışı algısal yaşantılar, bunlar arasında bedensel illizyonlar vardır.
(4) acayip düşünüş biçimi ve konuşma (örn. belirsiz, çevresel, mecazi, aşırı ayrıntılı ya da basmakalıp )
(5) kuşkuculuk ya da paranoid düşünce
(6) uygunsuz ya da kısıtlı duygulanım
(7) acayip, alışılagelmişin dışında ya da çok kendine özel davranış ya da görünüm
(8) birinci derece akrabalar dışında yakın arkadaşların ya da sırdaşların olmaması
(9) yakından tanımakla azalmayan aşırı toplumsal anksiyete, kendisi hakkında olumsuz yargılardan çok paranoid korkular bu bozukluğa eşlik etme eğilimi taşır
B. Sadece Şizofreni, Psikotik Özellikler Gösteren bir Duygudurum Bozukluğu, Başka bir Psikotik Bozukluk ya da bir yaygın Gelişimsel Bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmaktadır.
Not: Şizofreninin başlangıcından önce tanı ölçütleri karşılanıyorsa, “Premorbid” sözcüğünü ekleyiniz, örn. “Paranoid Kişilik Bozukluğu (Premorbid)”.

30 Aralık 2010 Comments (0)

Şizoid Kişilik Bozukluğu

A. Aşağıdakilerden dördünün (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, sürekli, toplumsal ilişkilerden kopma ve başkalırıyla birlikte olunan ortamlarda duyguların anlatımında kısıtlı kalma örtüsü:
(1) ailenin bir parçası olmadığı gibi, ne yakın ilişkilere girmeyi ister, nede yakın ilişkilere girmekten zevk alır
(2) hemen her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı yeğler
(3) başka biriyle cinsel deneyim yaşamaya karşı varsa bile çok azdır
(4) alsa bile çok az etkinlikten zevk alır
(5) birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yoktur
(6) başkalarının övgü ya da eleştirilerine karşı ilgisiz görünür
(7) duygusal soğukluk, kopukluk ya da tekdüze bir duygulanım gösterir
126
B. Sadece Şizofreni, Psikotik Özellikler Gösteren bir Duygudurum Bozukluğu, başka bir Psikotik Bozukluk ya da bir yaygın Gelişimsel Bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır ve genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
Not: Şizofreninin başlangıcından önce tanı ölçütleri karşılanıyorsa, “Premorbid” sözcüğünü ekleyiniz, örn. “Paranoid Kişilik Bozukluğu (Premorbid)”.

30 Aralık 2010 Comments (0)